Сэтгэл түгших эмгэг нь Монгол улсад төдийгүй дэлхийн бусад улс орнуудад тархалтаараа нэлээн дээгүүр байр эзэлдэг эмгэг билээ. Сэтгэл түгших мэдрэмж нь хүн бүрт тодорхой хэмжээгээр илэрч байдаг. Тухайлбал, энэ нь гэртээ оройтчихвол аав, ээж загнах болов уу, энэ ажил маань бүтэлгүй болчих вий гэх мэтээр бидний хийж буй зүйлстэй холбоотой үүсдэг хэвийн хариу үйлдэл юм. Гэтэл энэ мэдрэмж хэвийн хэмжээнээс илүү ихээр үүсэж, байнга бөгөөд тогтвортой үргэлжлэх хандлагатай бол эмгэг гэж үзэж болно. Өөрөөр хэлбэл, болоогүй үйл явдлыг урьдчилан таагүй мэдэрч, энэ нь сэтгэл зүйн төдийгүй бие махбодын түвшинд нөлөө үзүүлж байгаа нь сэтгэл түгших эмгэг юм. Сэтгэл түгших эмгэгтэй болоход удамшил, биологийн хүчин зүйлс, хүний сэтгэл хөдлөлийн хариу үйлдэл, гэр бүлийн хүмүүжил, амьдралд тохиолдсон үйл явдал, эрүүл мэнд, нийгэм, сэтгэл зүйн байдал гээд олон хүчин зүйл нөлөөлнө. Эдгээрээс эцэг эхийн хоорондын харилцаа их чухал үүрэгтэй билээ. Аав ээж нь хоорондоо байнга маргалдаж, зөрчилдөж байдаг гэр бүлд хүүхдүүд сэтгэл түгшилттэй болох нь цөөнгүй тохиож байна.

Сэтгэл түгших эмгэгийн ямар төрлүүд байдаг вэ?

Сэтгэл түгших эмгэгийн олон хэлбэрүүд байдаг ч илүү зонхилон илэрч байгаа нь сэтгэл түгээмлээр түгших эмгэг (GAD), сандрах дайралт, нийгмийн айдас, талбайн айдас зэрэг байдаг.

 

• Сандрах дайралт нь огцом хүчтэй илэрч, богино хугацаанд үргэлжилдэг юм. Жишээ нь өндөр хадны хавцалд зогсож байгаад доошоо харахад ихэнх хүмүүсийн хувьд дотор муухайрах, толгой эргэх, амь насаа алдчих вий гэсэн бодол төрөх, амьсгал давчдах зэрэг мэдрэмж төрнө.
• Тэгвэл нийгмийн айдастай хүнд олны өмнө гарах, хүмүүс өөрийг нь анзаарах, хүмүүстэй харилцах зэрэг үед таагүй мэдрэмж төрдөг.
• Харин талбайн айдас нь задгай газар, олон хүн хөлхсөн гудамж, томоохон зах, худалдааны төв зэрэг газраар явахаас зайлсхийх байдлаар илэрдэг.

Сэтгэл түгших эмгэг ямар шинж тэмдгээр илэрдэг вэ?

Сэтгэл түгшилт нь биеийн зовиураар илүү их мэдрэгдэж илэрдэг. Миний сэтгэл зүйд асуудал байна гэхээсээ илүү биеийн зовиур мэдэрч, онош тогтоох гэж их явдаг. Зарим нь өөр улс орон руу хүртэл явж, оношилгоонд хамрагдаад сэтгэл зүйн асуудалтай гэдгээ мэддэг тохиолдлууд бас бий.

Олон тохиолддог жишээ нь хоолой дээр юм тээглэх, зүрх дэлсэх, гарын алга чийг даах, толгой эргэх, чих шуугих, ам хатах, ойр ойрхон бие засах, булчин чангарах, нуруу өвдөх, нойргүйдэх гэх мэт биеийн шинж тэмдгүүдээр илэрдэг. Хоолой дээр юм горойгоод байна гээд бамбай, чих, хамар хоолойн эмчид үзүүлээд явах боловч биеийн талаасаа онош батлагддаггүй. Мөн зүрх дэлсээд байхад эмч нар оношилж чадахгүй байна гэж бухимдах хүмүүс цөөнгүй. Гэтэл энэ биеийн биш, сэтгэл санааны асуудал юм.

Хүүхдүүдийн хувьд сэтгэл түгшилт нь өөрийгөө өвтгөх байдлаар бас илэрч байна. Жишээ нь үсээ байнга зулгаах, хумсаа мэрэх, биеийн далд газраа хөнгөн зүсэх, чимхэж хөхрүүлэх г.м.

Сэтгэл түгших эмгэг ямар шинж тэмдгээр илэрдэг вэ?

Сэтгэл түгшилт нь биеийн зовиураар илүү их мэдрэгдэж илэрдэг. Миний сэтгэл зүйд асуудал байна гэхээсээ илүү биеийн зовиур мэдэрч, онош тогтоох гэж их явдаг. Зарим нь өөр улс орон руу хүртэл явж, оношилгоонд хамрагдаад сэтгэл зүйн асуудалтай гэдгээ мэддэг тохиолдлууд бас бий.

Олон тохиолддог жишээ нь хоолой дээр юм тээглэх, зүрх дэлсэх, гарын алга чийг даах, толгой эргэх, чих шуугих, ам хатах, ойр ойрхон бие засах, булчин чангарах, нуруу өвдөх, нойргүйдэх гэх мэт биеийн шинж тэмдгүүдээр илэрдэг. Хоолой дээр юм горойгоод байна гээд бамбай, чих, хамар хоолойн эмчид үзүүлээд явах боловч биеийн талаасаа онош батлагддаггүй. Мөн зүрх дэлсээд байхад эмч нар оношилж чадахгүй байна гэж бухимдах хүмүүс цөөнгүй. Гэтэл энэ биеийн биш, сэтгэл санааны асуудал юм.

Хүүхдүүдийн хувьд сэтгэл түгшилт нь өөрийгөө өвтгөх байдлаар бас илэрч байна. Жишээ нь үсээ байнга зулгаах, хумсаа мэрэх, биеийн далд газраа хөнгөн зүсэх, чимхэж хөхрүүлэх г.м.

Уг эмгэгийг хэрхэн эмчилдэг вэ?

Сэтгэл түгших эмгэг нь дотроо хөнгөн, дунд зэрэг, хүнд гээд гурван төрөл бий. Хөнгөн үед өөртөө нөлөөлөөд байх боломжтой юм. Хэвлийн амьсгалын дасгал хийж булчингаа суллаж сурах нь чухал. Мөн өөртөө итгүүлэх хэрэгтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн хүн өөрийгөө эмчлэх чадвартай гэдгийг өөртөө итгүүлэх боломжтой юм. Түүнчлэн сэтгэл зүйчид хандаж, өөрийгөө тайвшруулах арга техникт суралцаж, өөрийгөө илүү сайн мэдэж болно. Хүндэрсэн үед сэтгэцийн эмчид хандаж, эмэн эмчилгээ хийлгэж болно.

 

Сэтгэл түгших эмгэгийн үед өдөр тутамдаа ямар арга хэмжээ авч, юу хийж хэвших хэрэгтэй вэ?

Сэтгэл түгших эмгэгийн үед:

 

• Асуудлыг хөнгөн, хөгжилтэй байдлаар хүлээж авч сурах.
• Ямар ч нөхцөлд гарц заавал байдаг гэж бодох.
• Амьсгалын болон булчин суллах дасгал хийж хэвших.
• Сөрөг агуулгатай мэдээ мэдээллээс боломжийнхоо хэрээр хол байх.
• Сэтгэл хөдлөлөө анзаарч сурах.
• Сэтгэл тайван, жаргалтай болгодог зүйлсийн жагсаалт гаргаж, жаахан тавгүйтээд эхэлбэл жагсаалтад байгаа зүйлсээс хийж, өөрийгөө тайвшруулдаг байх.